Trong ngành nông nghiệp nói chung và kỹ thuật chăm sóc cây trồng nói riêng, phân bón đóng vai trò không thể thiếu nhằm bổ sung dinh dưỡng và hỗ trợ quá trình sinh trưởng. Trong đó, phân đạm là loại phân quan trọng bậc nhất, được sử dụng phổ biến từ ruộng đồng đến vườn cảnh cao cấp. Vậy phân đạm cung cấp nguyên tố gì cho cây trồng, tại sao nó lại cần thiết, và cách bón ra sao để đạt hiệu quả tối ưu?
Phân đạm là gì?
Phân đạm là tên gọi chung của các loại phân bón vô cơ chứa nguyên tố Nitơ (N) – một nguyên tố đa lượng thiết yếu đối với mọi loại cây trồng. Nitơ có mặt trong các hợp chất cơ bản của tế bào thực vật như axit amin, protein, enzym và đặc biệt là diệp lục – chất giúp cây thực hiện quá trình quang hợp.
Các dạng phân đạm thường dùng bao gồm:
- Phân urê (CO(NH₂)₂): Chứa hàm lượng Nitơ cao nhất (khoảng 46%). Tan nhanh, dễ hấp thụ.
- Amoni sunfat ((NH₄)₂SO₄): Cung cấp Nitơ dạng amoni, có tính axit nhẹ, thích hợp cho đất kiềm.
- Amoni nitrat (NH₄NO₃): Chứa cả hai dạng Nitơ: amoni và nitrat.
- Canxi nitrat (Ca(NO₃)₂): Phù hợp với cây trồng cần canxi cao.
Phân đạm có vai trò gì đối với cây trồng
Nguyên tố Nitơ (N) – một trong ba nguyên tố đa lượng thiết yếu, cùng với lân (P) và kali (K). Nitơ chiếm khoảng 1–5% tổng khối lượng chất khô của cây, và có vai trò cực kỳ quan trọng:
1. Thúc đẩy tăng trưởng
Nitơ là dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển của mô mềm, đặc biệt là lá, thân và chồi non. Khi được cung cấp đầy đủ, cây sinh trưởng nhanh, tán lá rộng, màu xanh đậm, biểu hiện sức sống mạnh mẽ và phát triển toàn diện.
Ngược lại, nếu thiếu nitơ, cây thường chậm lớn, còi cọc, lá nhỏ, mỏng và chuyển sang màu vàng nhạt do thiếu diệp lục, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp và năng suất về sau.
2. Tăng khả năng quang hợp
Nitơ là thành phần chính trong quá trình tổng hợp diệp lục – chất tạo màu xanh cho lá và đóng vai trò cốt lõi trong việc hấp thu ánh sáng mặt trời. Nhờ có diệp lục, cây thực hiện được quá trình quang hợp, chuyển hóa năng lượng ánh sáng thành dưỡng chất nuôi cây.
Khi được cung cấp đủ nitơ, lá cây xanh đậm, bề mặt rộng, hấp thu ánh sáng hiệu quả hơn, từ đó nâng cao năng suất sinh học và giúp cây phát triển khỏe mạnh. Thiếu nitơ sẽ khiến lá vàng, khả năng quang hợp suy giảm, ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình sinh trưởng
3. Tăng khả năng đẻ nhánh, ra chồi
Đạm (nitơ) đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích cây đâm chồi, phát triển cành nhánh mới. Đối với các loại cây ăn quả, cây lấy lá hoặc cây cảnh như Tùng La Hán, việc cung cấp đủ đạm giúp cây ra chồi mạnh, tán lá dày và đều, tạo dáng thế đẹp và tăng khả năng sinh trưởng tổng thể.
Chồi khỏe và nhiều cành nhánh còn là nền tảng để cây hấp thu dinh dưỡng hiệu quả hơn, duy trì tán lá xanh tốt và tạo tiền đề cho việc ra hoa, kết quả hoặc duy trì hình dáng bonsai thẩm mỹ. Thiếu đạm, cây thường ra ít chồi, tán lá thưa và kém phát triển.
4. Nâng cao chất lượng nông sản
Nitơ tham gia trực tiếp vào quá trình hình thành protein và các hợp chất hữu cơ quan trọng, giúp cải thiện rõ rệt chất lượng hạt, quả và củ. Với cây lấy hạt hoặc lấy củ, đủ đạm giúp sản phẩm chắc, đều, hàm lượng dinh dưỡng cao.
Ngoài ra, nitơ còn góp phần kéo dài thời gian sinh trưởng – đặc biệt có lợi với các loại cây lấy thân lá như rau xanh, chè hoặc cây cảnh – giúp cây phát triển đồng đều, cho năng suất ổn định và chất lượng vượt trội.
Hậu quả khi cây trồng bị thiếu hoặc thừa đạm
Thiếu đạm khiến cây:
- Vàng lá non, chậm lớn.
- Giảm khả năng ra hoa, kết quả.
- Cây dễ bị sâu bệnh và ảnh hưởng đến năng suất.
Thừa đạm lại gây ra:
- Lá phát triển quá mức, thân mềm yếu.
- Chậm ra hoa, quả kém chất lượng.
- Tăng nguy cơ sâu bệnh và ảnh hưởng đến hệ sinh thái đất.
Do đó, bón đúng liều lượng và thời điểm là yếu tố quyết định.
Hướng dẫn bón phân đạm hiệu quả cho cây trồng
Để đạt hiệu quả cao, người làm vườn cần lưu ý các nguyên tắc sau:
1. Bón đúng thời điểm
- Giai đoạn cây đang sinh trưởng mạnh, nhất là sau khi trồng, ra chồi hoặc chuẩn bị ra hoa là lúc cần bổ sung đạm.
- Không bón vào giai đoạn cuối vụ, khi cây bước vào thời kỳ thu hoạch hoặc ngủ nghỉ.
2. Bón đúng cách
- Chia nhỏ lượng đạm để bón nhiều lần (bón thúc), tránh hiện tượng “bội thực”.
- Kết hợp tưới nước để phân dễ tan và thẩm thấu nhanh vào đất.
- Không bón lúc nắng gắt hoặc trời mưa to, vì dễ bay hơi hoặc rửa trôi.
3. Kết hợp với các loại phân khác
- Dùng chung với phân hữu cơ hoặc vi sinh giúp cải thiện kết cấu đất và tăng hiệu quả hấp thụ.
- Phối hợp với lân và kali để cân đối dinh dưỡng, tránh thiên lệch về lá.
Kiến thức mở rộng: Cách bón phân đạm cho cây Tùng La Hán
Tùng La Hán là giống cây cảnh quý, thường trồng tại vườn biệt thự, không gian Nhật Bản hóa hoặc tạo dáng bonsai nghệ thuật. Cây có tốc độ sinh trưởng chậm, nên việc chăm bón cần cẩn trọng, nhất là với phân đạm.
Cách bón phân đạm cho Tùng La Hán như sau:
- Chỉ bón vào mùa sinh trưởng: Từ tháng 3 đến tháng 7 hàng năm.
- Dùng phân urê pha loãng (0,1–0,2%): tưới xung quanh vùng rễ cách gốc 20–30cm.
- Không tưới trực tiếp lên lá hoặc thân để tránh cháy cây.
- Có thể dùng phân đạm sinh học hoặc phân cá hữu cơ – loại nhẹ và lâu tan, phù hợp với cây cảnh có tuổi đời lâu năm.
- Tại Vườn Nhật – đơn vị chuyên cung cấp Tùng La Hán và dịch vụ chăm sóc cây chuyên sâu – các nghệ nhân thường ưu tiên phương pháp bón phân kết hợp điều chỉnh nước tưới và tỉa tán để cây phát triển hài hòa, đúng thế dáng.
Phân đạm cung cấp nguyên tố Nitơ (N) – nhân tố chủ chốt cho quá trình phát triển thân lá, hình thành diệp lục và tăng cường sức sống của cây trồng. Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả thực sự, người làm vườn cần nắm rõ liều lượng, thời điểm và cách thức bón phù hợp với từng loại cây, từng giai đoạn phát triển.
Đặc biệt với cây cảnh cao cấp như Tùng La Hán, việc sử dụng đạm cần khéo léo và tinh tế, nên ưu tiên các sản phẩm phân đạm hữu cơ sinh học hoặc các dòng phân chậm tan. Nếu bạn cần nguồn cung uy tín hoặc hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc chuyên sâu, hãy tham khảo tại Vườn Nhật – nơi hội tụ tinh hoa nghệ thuật vườn cảnh và kỹ thuật chăm cây đẳng cấp.
